Koçluk ilişkisi takım içinde nasıl değişir? Profesyonel takım koçu ne yapar? Bunu yapabilmek için farklı bir eğitim almak gerekir mi? Yönetici aynı zamanda kendi takımının koçu olabilir mi? Etkin bir takım koçluğu için nasıl bir ortama ihtiyaç vardır?

Takım nedir?

Katzenbach ve Smith Harvard Business Review’da 1993’de yazdıkları makalede takımı şöyle tanımladılar: Takım; birbirini tamamlayan becerilere sahip, aynı amaç ve hedeflere bağlı ve birbirini sorumlu tutan bireyler topluluğudur. Bu tanım, koçun rolünü de aslında içinde barındırıyor. Takım koçu, o takımdaki her bir üyenin becerilerinin o takımın hedeflerine ulaşması için kullanılması ve karşılıklı sorumluluk sağlanması yönünde takımı harekete geçirir.  Takım koçluğu; takım üyelerinin ortak hedefler ve paylaşılan değerler doğrultusunda uyumlu ve verimli çalışarak birlikte öğrenmelerini ve gelişmelerini sağlayan ilişkidir. 

Takım koçluğunun odağı:

Takım koçu o takımdaki iki alana bakar: verimlilik ve olumluluk. Bir boyut üretimle ilgilenirken; diğer boyut ilişkilere odaklanmaktadır. Takım koçluğu çalışmalarında hedef; iki alanda,  öncelikle mevcut durumla ilgili her bir takım üyesinin algısını değerlendirmek, sonra da bu alanlarda gelişme sağlamaktır. Bireysel koç, danışana hizmet ederken; takım koçluğunda, üçüncü kimlik olarak adlandırdığımız takımdaki kişilerin oluşturduğu sisteme koçluk yapılır. Takım koçluğu görüşmelerine o takımın yöneticisi de dahil tüm üyeleri katılırlar. Her üyenin eşit oranda söz hakkı vardır ve takım koçu toplantılarda her üyenin söz almasına özen gösterir. 

Bireysel koçlukta kullanılan dört ilke takım koçluğu için de geçerlidir: güven, içtenlik, nesnellik ve tutarlılık. Takım koçu, bu dört ilkenin inşa edilmesini ve süreç boyunca da korunmasını temin eder. Güveni inşa etmenin ilk adımı takım ortaklığı anlaşması yapmaktır. Bu anlaşma ilk buluşmada yapılır ve takım üyeleri aşağıdaki soruların yanıtlarını birlikte verirler.

Birlikte nasıl bir atmosfer veya kültür yaratmak istiyoruz?

Buna ulaştığımızın somut göstergeleri neler olur?

İlişkimizi ne geliştirir?

“Zor” veya “sıkıntılı” durumlar yaşarsak birbirimize karşı nasıl davranmak istiyoruz?

Bu takım içinde sağlıklı ilişkiler yürütmek için neye söz veriyoruz?

Profesyonel takım koçunun rolü bu soruları takımın lideri de dahil olmak üzere tüm üyelerin şeffaflıkla cevaplamasını sağlamaktır. Takım koçluğu ilişkisinin temelini bu “kontrat” oluşturacaktır. Her görüşmede takım, hedeflerine doğru ilerlerken kontrata uygun davranılması da gözetilecektir.

Takım koçluğunun ne kadar süreceği  takımın hedeflerine bağlı olsa da en az üç ay, tercihen altı aya veya daha uzun döneme yayılmış bir zamanlama uygundur. Yönetici koçluğunda odak bireyin performansıyken; takımda odak kişiler arası ilişkilerin gelişmesi ve takımın performansıdır. Öncelik takımdaki kişilerin birbirlerinin benzer ve farklı yönlerini anlamasıdır. Bunu sağlamak için kişilik envanterlerinden yararlanılabilinir. Ayrıca bireylerin ve takımın güçlü yönlerini ortaya çıkaran özel envanterlerin kullanılması çok faydalıdır. Pozitif psikoloji araştırmalarıyla, güçlü yönler kavramı örgütsel gelişimin en önemli öğelerinden birisi haline geldi. Takım koçu da hedeflere ulaşmayı hızlandırmak için takımın güçlü yönlerinin kaldıraç etkisinden yararlanmaktadır.   

Takım koçluğunu etkin bir şekilde yapabilmenin ön şartı bireysel koçluk becerileri eğitimini tamamlamaktır. Burada kazanılan yetkinlikler takımın içindeki her bir bireyle doğru iletişim kurmayı sağlayacaktır. Bunun üzerine grup dinamiklerini ve takım araçlarını öğreten sistem ve takım koçluğu eğitimine katılmak ikinci adımdır. Sadece ilk adımı bitiren koçlar takımla çalışırken zorlanabilirler. Takımın lideri/yöneticisi aynı bireysel koçlukta olduğu gibi koçluk becerilerini kendi takımını yönetirken kullanabilir ancak o takımın koçu olmaz. Bir taraftan da profesyonel takım koçuyla birlikte tüm süreçte kendisi de yer aldığı için koçu rol model alarak, süreç bittiğinde kendisi takımına benzer tarzda liderlik yapmaya devam edebilir. Takım koçluğunun hedefi hem verimliliği hem de olumluluğu ikisinden de ödün vermeden geliştirmektir. Takım var oldukça gelişim devam edecektir.

                                                                                                     Demet Uyar